Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın verdiği kazı izniyle Ege Üniversitesi adına İzmir Büyükşehir ve Bornova Belediyelerinin desteğiyle kazıları yürüten heyetin başkanı Doç. Dr. Zafer Derin, Bornova Gündem'e özel açıklamalarda bulundu.
Kazı başkanı Doç. Dr. Zafer Derin, 2008 yılında kazılara başladıklarını, her yıl yeni yeni eserlerin gün yüzüne çıkarıldığını, 2021 yılı kazı sezonunda Neolitik ve Kalkeolitik dönemler ile Bronz çağına, 3 önemli döneme ait 3 önemli eserin kayıt altına alındığını söyledi. 

-8 bin yıllık balık pulu temizleme aleti

Bu sezonki kazılarda bulunan en eski eserin 8 bin yıl öncesina ait balık pulu temizleme aleti olduğunu belirten Doç.Dr. Derin şunları söyledi:
''Bulduğumuz balık pulu temizleme aleti. spatula, kemikten yapılmış. Neolitik döneme ait. Geçen yıldaki kazılarda da balık pulu temizleme aletleri bulmuştuk, ama böylesini ilk kez gördük, balık şeklinde yapılmış, üzeri de işlenmiş. Balık şeklinde olması önemli ve ortaya çıkarılan ilk bulgu. Burası Egeli toplumunun ilk yerleşik yeri, deniz ve balıkla iç içelermiş. Günümüzde hala İzmir denince balık akla gelir. Çupra, patoz, deniz kaplumbağası, kefal.''
Doç Dr. Zafer Derin, bu yıl da önceki yıllardaki gibi balık ağı ağırlıkları ve midye kabukları bulduklarını, ilk Egeli'lerin balıkçı topluluklar olduğunu ifade etti. O yıllarda yaşıyanların bitkisel lifler ve hayvan atıkları ile ağlar yaptıklarını, girintili, sığ yerlere ağlar gerdiklerini vurgulayan Derin, ''Orkinos dahi yakalıyorlarmış. Taşlar atarak balıkları korkutuyorlar ve ağlara doğru gitmelerini sağlıyorlarmış. Kemikten balık iğneleri yapıyorlarmış, Aleti sanatsal şekle dönüştürüyorlarmış. Balık fiğürlü alet de bu yüzden çok önemli'' dedi.

- Göge bakan, yıldızlara bakan kadın
 
Kazılarda çıkan önemli eserlerden birinin ''Göge bakan, yıldızlara bakan kadın'' olarak adlandırdıkları heykelcik olduğunu, eserin MÖ 5700-5800 yıllarına, Kalkeolitik döneme ait olduğunu kaydeden Doç. Dr. Zafer Derin, şöyle devam etti:
''Neolitik toplum terk ettikten sonra başka toplum geliyor. MÖ 5700-5600 yılları. İklim değişikliği ile gidiyorlar muhtemelen, mezar yerleri, ölüm yok. Batı Anadolu terk edilmiş. 200-300 yıl sonra yeni topluluk geliyor. Güneydoğu Avrupalı topluluklar ilk gelenler, ilk göçmenler, sonra yeni kültür oluşuyor, Kalkeolitik dönem. 2021 yılındaki çalışmalarda mermer heykelcik bulundu. kafası ve bacak uçları kırılmış. 18 santim boyunda, 25 santim olması gerekir. Mermerin ilk kullanıldığı heykelcik. Kadın heykelciği, dinsel simgesi var, kafası yumurta gibi, gözler patlak. Göğe bakan kadın, yıldızlara bakan kadın. Bu heykelin yapım yeri Akhisar ve civarı. Benzer sağlam heykeller yurt dışına kaçırılmış, yurt dışındaki koleksiyonerlerde çok var. Birkaç yıl önce ABD'de yüksek paralara satıldı. Kültür Bakanlığı müdahale etti, iadesi sağlandı. Kazılarda  çıkarılan heykelcik bu tür heykellerin kökenlerinin burası olduğunu gösteren bir bulgu. Geri istemelerde emsal teşkil edecek. İzmir Arkeoloji Müzesi'nde böyle eserler var. Bu yılki kazılarda çıkan önemli bulgulardan biri.''

-5000 yıldır ticaret yapılıyor

Kazı heyeti Başkanı Doç Dr. Derin, bu yıl bulunan önemli eserlerde üçüncüsünün Tun dönemine ait olduğunu ve 5000 yıl önce bu topraklarda ticaret yapıldığını gösteren önemli kanıtlardan biri olduğunu söyledi.
Yassıtepe höyüğünde bulunan heykelciğin Girit Adası üzerinde Yunanstan'a doğru ve Kiklat olarak adlandırılan adalardan geldiğini belirten Doç. Dr. Derin, şu bilgileri verdi:
''Yassıtepe'nin o yıllarda Girit'in yukarısındaki adalarla bir bağı olduğunu ortaya koyuyor, Kiklat adaları ile ticari ve kültürel ilişkileri gösteren bağ olduğunu ortaya koyan bir buluş. Yassıtepe'nin 5 bin yıl önce İzmir'in ticari hayatının başladığı ticari durak olduğunu gösterir,  ticari hayat varmış. Bölgede bir çok kervan yolu var, Yakaköy, Çiçekli, Kemalpaşa, deve yolu, kervan yollları. Hatta bu yolların bir kısmını ben ortaya çıkardım, gelen ticari yolları ve köprüleri tescillettirdim. Hatta İkiçeşmelik'teki ipek yoluna giden bağ var. Hatta Sart'a kadar giden yollar.''
İzmir'in ticari hayatının başladığı yerin Yassıtepe olduğunu vurgulayan Kazı Başkanı, şöyle devam etti:
''Anadolu, kuzey kısmı için önemli bir nokta. Üzüm ticareti, şarapçılık, dokumacılık varmış. Maden ticareti, bakır yatakları var. Yassıtepe'de depolama alanları bulunuyor. Üzüm önemliydi. Saklama kaplarının dibinde üzüm çekirdekleri bulduk. Bornova misketinin atasını bulduk. Bağcılık varmış, üzüm bağları, incir var. Kapların yüzde 90'ı sıvı kapları. pişirme kapları değil, küplerde maşrapa kapları var.''
Doç. Dr. Zafer Derin, Anadolu'nun en büyük tarih öncesi yerleşim yerlerinin Yeşilova, Yassıtepe ve Bornova Anadolu Lisesi'nin bahçesindeki İpekli kuyu höyüğü olduğunu, bu bölgelerin 200 metre çapında mahalleler şeklinde olduğunu sözlerine ekledi.